دور اروگوئهدور اروگوئه يكی از اصطلاحات تجارت بین‌الملل و از دستاوردهای مهم هشتمین و آخرين دور مذاكرات گات، انعقاد موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) است. این دور از مذاکرات منجر به ایجاد سازمان تجارت جهانی (WTO) شد. پس از هفت سال مذاکرات فشرده کشورهای عضو گات به جامع‌ترین توافق در زمنیه آزادسازی تجاری که جهان تا آن زمان شاهد آن بوده، دست یافتند و مذاکرات دور اروگوئه در ضرب‌الاجل تعیین‌شده (۱۵ دسامبر ۱۹۹۳) به پایان رسید. سند نهایی حاوی نتایج مذاکرات تجاری چندجانبه دور اروگوئه در ۱۵ آوریل ۱۹۹۴ در کشور مراکش به امضای وزیران تجارت کشورهای عضو گات رسید. ۱ - تعریفدور اروگوئه، هشتمین و آخرین دور از ادوار مذاکراتی موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات GATT) است. این دور که در خلال سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ برگزار گردید طولانی‌ترین دور مذاکرات تجاری در جهان محسوب می‌شد. نتیجه اصلی این دور از مذاکرات تجاری پایان عمر موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) و تاسیس سازمان تجارت جهانی (WTO) به‌عنوان جانشین آن بود. تا تاسیس سازمان تجارت جهانی، یعنی در خلال سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۹۴ که گات نهاد اصلی ناظر بر تجارت جهانی بود، هشت دور مذاکره تجاری چندجانبه در چارچوب موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) انجام گرفت. پنج دور اول، صرفا به تعرفه‌ها پرداختند. از دور کندی (ششم) به بعد، توجهات به‌سوی محدودیت‌های تجاری غیر تعرفه‌ای و مساله تجارت محصولات کشاورزی هم معطوف شد. هرچند در دور کندی، فقط به موانع غیر تعرفه‌ای پرداخته شد که قبلا در گات مطرح شده بود؛ ولی در دور توکیو (هفتم) به سیاست‌هایی پرداخته شد که مشمول مقررات و ترتیبات گات نبود (نمونه بارز آن استانداردهای محصولات و خریدهای دولتی بود.) این روند در دور اروگوئه ادامه یافت و در این دور مذاکراتی، تجارت خدمات (GATS)، مالکیت فکری (TRIPS) و قواعد مبدا هم مطرح شد، یعنی مسائلی که در گات چندان به آن‌ها پرداخته نشده بود. دور مذاکراتی مزبور، به‌مقتضای محل برگزاری کنفرانس دور اروگوئه نامیده شد. [۱]
بزرگی، وحید، درآمدی بر سازمان تجارت جهانی و الحاق ایران، تهران، قومس، ۱۳۸۶، ص۱۱.
۲ - ادوار قبل از دور اروگوئهادوار مذاکراتی که قبل از دور اروگوئه برگزار شدند، (The GATT years: from Havana to Marrakesh، world trade organization www.wto.com) عبارتند از: [۲]
بخش اطلاعات و روابط رسانه سازمان تجارت جهانی، تجارت در آینده، درآمدی بر سازمان تجارت جهانی، محمدجواد ایروانی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، ۱۳۸۳، ص۱۶.
دور اول، در ۱۹۴۷، در (ژنو سویس)، به‌مدت هفت ماه، با حضور ۲۳ کشور، که موضوع آن، تعرفه‌ها و مصوبه اعضای گات و اعطاء ۴۵۰۰۰ امتیاز تعرفه‌ای با ارزش ۱۰ میلیارد دلاربود. دور دوم، در ۱۹۴۹ در ( آنسی فرانسه)، با حضور ۱۳ کشور، به‌مدت پنج ماه، در موضوع تعرفه‌ها و با این مصوبه که کشورها حدود ۵۰۰۰ هزار امتیاز تعرفه‌ای را تغییر (کاهش) دادند. دور سوم، در ۱۹۵۱ در (تارکی انگلیس)، به‌مدت ۸ ماه، با حضور ۳۸ کشور، در موضوع تعرفه‌ها و با این مصوبه که کشورها تقریبا ۸۷۰۰ امتیاز تعرفه‌ای را تغییر (کاهش) دادند؛ دور چهارم، در ۱۹۵۶ در ژنو (سوئیس)، به‌مدت ۵ ماه، با حضور ۲۶ کشور در موضوع تعرفه‌ها، پذیرش ژاپن در گات، با تصویب ۵/۲ میلیارد دلار تخفیف مالیاتی. دور پنجم (دور دیلن)، در ۱۹۶۰ در دیلن ژنو (سویس)، به‌مدت ۱۱ ماه، با حضور ۲۶ کشور، در موضوع تعرفه‌ها و تصویب ۹/۴ میلیارد دلار امتیازات تعرفه‌ای در تجارت جهانی. دور ششم (دور کندی)، در ۱۹۶۴ در ژنو (سویس)، به‌مدت ۳۷ ماه، با حضور ۶۲ کشور در موضوع "تعرفه‌ها و اقدامات ضد دامپینگ" و تصویب ۴۰ میلیارد دلار ارزش امتیازات تعرفه‌ای در تجارت جهانی. دور هفتم (دور توکیو)، در ۱۹۷۳ در ژنو (سویس)، به‌مدت ۷۴ ماه، با حضور ۱۰۲ کشور، در موضوع "تعرفه‌ها، اقدامات یا پیشگیری‌های غیرتعرفه‌ای، موافقت‌نامه‌های چارچوب" و تصویب بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار تخفیفات تعرفه‌ای. ۳ - اهدافبر اساس بیانیه اجلاس اول دور اروگوئه در ۱۹۸۶ اهداف آن به شرح زیر اعلام شده است: [۳]
معاونت امور اقتصادی، سازمان تجارت جهانی و آثار اقتصادی الحاق ایران به آن، تهران، وزارت امور اقتصاد و دارایی، ۱۳۷۴، چاپ اول، ص۱۸۴-۱۹۰.
۱. آزادسازی تجارت بین‌الملل در مقیاس وسیع‌تر؛ ۲. تقویت نقش گات در تجارت بین‌الملل و قرار دادن بخش‌های دیگری از تجارت بین‌المللی تحت پوشش مقررات گات؛ ۳. افزایش قدرت پاسخگویی مقررات گات به اقتصاد متغیر جهانی؛ ۴. تقویت روح همکاری در سطح ملّی و بین‌المللی برای تحکیم روابط سیاست‌های تجاری و سایر سیاست‌های اقتصادی که به رشد و توسعه کمک می‌کند. ۴ - توافق‌ها و نتایج اساسیآخرین و طولانی‌ترین مذاکرات تجاری جهان پس از هفت سال بحث و گفتگو و با تصویب پیش‌نویس سند نهایی آن موسوم به طرح دانکل، توسط ۱۱۷ کشور شرکت‌کننده که ۱۱۴ کشور از آن‌ها عضو کامل گات بوند و حدودا ۹۰درصد تجارت جهان را تشکیل می‌دادند، در آوریل ۱۹۹۳ به سرانجام رسید. سند نهایی دور اروگوئه مشتمل بر ۵۵۰ صفحه و حاوی موافقت‌نامه‌های متعدد، از جمله تاسیس سازمان تجارت جهانی (WTO) بود. توافق‌های این دور از مذاکرات حول محورهای اساسی به شرح زیر صورت پذیرفت: [۴]
کمیجانی، اکبر، نگاهی اجمالی به شکل‌گیری سازمان تجارت جهانی و تحلیلی از جنبه اقتصادی و حقوقی ناشی از الحاق ایران به WTO، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، زمستان ۱۳۷۵، شماره۶، ص۵۰-۴۴.
۱. توافق بر سر موضوعاتی در خصوص معیارهای اندازه‌گیر سوبسیدهای صادراتی به‌خصوص در ارتباط با محصولات کشاورزی و امور مرتبط با سرمایه‌گذاری تجاری.(TRIMs)؛ Trade-Related Investment Measures. ۲. توافق‌هایی بر سر تجارت خدمات (GATS) در زمینه‌های مختلف دریایی، ارتباطات راه دور، خدمات مالی، بیمه و بانکداری؛ ۳. توافق‌هایی بر سر روش‌های اخذ عوارض ضد دامپینگ، روش‌های اعطای سوبسید بر هواپیماهای ساخت داخل، حمایت‌ها و اقدامات حفاظتی؛ ۴. دسترسی به بازارهای وسیع‌تر از طریق کاهش نرخ تعرفه، حذف غیر تعرفه‌ها و تبدیل آن‌ها به موانع تعرفه‌ای و کاهش و حذف تدریجی آن‌ها؛ ۵. توافق‌هایی برای تجارت منسوجات، پوشاک و محصولات کشاورزی؛ ۶. مشمول کردن جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی (TRIPS) در قالب مقررات تجارت جهانی، ۷. توافق بررسی شرایط ویژه تجارت با کشورهای در حال توسعه؛ ۸. تاسیس سازمان تجارت جهانی. بدین ترتیب، نهایتا پس از هفت سال مذاکرات فشرده و طولانی، کشورهای عضو گات به جامع‌ترین، گسترده‌ترین بلندپروازانه‌ترین توافق در زمنیه آزادسازی تجاری که جهان تا آن زمان شاهد آن بوده، دست یافتند و مذاکرات دور اروگوئه در ضرب‌الاجل تعیین‌شده (۱۵ دسامبر ۱۹۹۳) به پایان رسید. سند نهایی حاوی نتایج مذاکرات تجاری چندجانبه دور اروگوئه در ۱۵ آوریل ۱۹۹۴ در کشور مراکش به امضای وزیران تجارت کشورهای عضو گات رسید. [۵]
بزرگی، وحید، درآمدی بر سازمان تجارت جهانی و الحاق ایران، تهران، قومس، ۱۳۸۶، ص۳۹.
به‌طور کلی باید گفت که در دور اروگوئه روند گسترش دستور کار مذاکرات ادامه یافت، تعداد کشورهای شرکت‌کننده افزایش یافت و مدت مذاکرات هم طولانی‌تر شد. در این دور، علاوه‌بر سیاست‌های مؤثر بر تجارت کالا به اقدامات مؤثر بر سرمایه‌گذاری، تجارت خدمات و مالکیّت فکری هم پرداخته شد. بر اثر این مذاکرات سازمان تجارت جهانی تاسیس شد، تا بر اجرای گات، موافقت‌نامه عومی تجارت خدمات (گاتس) و موافقت‌نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس) نظارت کند. بدین ترتیب دور اروگوئه به تاسیس سازمان تجارت جهانی منجر شد و به آرزوی کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس‌هاوانا (۱۹۴۸) برای تاسیس سازمان تجارت بین‌المللی جامه عمل پوشاند. [۶]
بزرگی، وحید، درآمدی بر سازمان تجارت جهانی و الحاق ایران، تهران، قومس، ۱۳۸۶، ص۳۹-۴۰.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دور اروگوئه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۳/۱۱. رده‌های این صفحه : تجارت بین‌الملل | توسعه اقتصادی | رشد اقتصادی | سازمان تجارت جهانی | واژگان اقتصادی
|